Swarzędz, Gułtowy, Nekielka, Czerniejewo

Siedzę przed komputerem opisując ostatni wyjazd do Grecji i mam ogromne wyrzuty sumienia, że od dwóch lat nie znalazłam czasu, by opisać jednodniową wycieczkę od Swarzędza do Czerniejewa. Wracam więc tam szybciutko wspomnieniami. Będąc w rodzinnym mieście (w Poznaniu), razem z rodzicami wybrałam się do pobliskiego Swarzędza, w którym znajduje się Skansen i Muzeum Pszczelarstwa im. prof. Ryszarda Kosteckiego.
Skansen ten istnieje już od 1963 roku. Od końca XX wieku miejsce to stanowi oddział Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie. W 2002 roku muzeum nadano imię twórcy skansenu i kolekcji uli, propagatora historii i tradycji pszczelarstwa - prof. Ryszarda Kosteckiego. Skansen stanowi niepowtarzalny zbiór uli przedstawiający historię bartnictwa i pszczelarstwa w Polsce.

Można tutaj obejrzeć wystawę poświęconą owadom użytkowym.

 oraz dziejom jedwabnictwa w Polsce i na świecie.

 

Wśród eksponatów znajduje się kolekcja uli architektonicznych (miniatury poznańskiego Teatru Wielkiego, ratusza czy katedry),

 

i figuralnych (przedstawiające patrona pszczelarzy - św. Ambrożego, niedźwiedzie i inne postacie),

Z pewnością swarzędzki skansen jest największym w Europie plenerowym muzeum etnograficznym poświęconym historii pszczelarstwa i bartnictwa. Unikatowa kolekcja obejmuje ponad 230 uli. Niewątpliwie ciekawostką tego miejsca jest fakt, że część obiektów na terenie skansenu jest nadal zamieszkiwana przez pszczoły.

Zespół parkowy, w którym znajduje się skansen i pałac (pełniący obecnie funkcje restauracji i hotelu), wpisany jest do rejestru zabytków. Park założony w 50. i 60. latach XX wieku obsadzony został lipami, klonami, kasztanowcami, dębami, robinią, wierzbami i rzadkim w Polsce bardzo miododajnym perełkowcem.

Osobom wybierającym się do skansenu w Swarzędzu polecam stronę Muzeum Pszczelarstwa.

Niedaleko Swarzędza leżą Gułtowy (ok. 30 kilometrów od Poznania). Warto odwiedzić tę wieś ze względu na znajdujący się tutaj  kościół św. Kazimierza i Zespół Pałacowo-Parkowy UAM.

Szachulcowy kościół św. Kazimierza został wybudowany w 1738 roku z fundacji skarbnika wielkopolskiego Marcina Skaławskiego. W 1784 roku przy zakrystii dobudowano murowaną neogotycką kaplicę rodziny Bnińskich.
Drewniana wieża ufundowana w 1834 roku przez rodzinę Ostrowskich zwieńczona została blaszanym hełmem cebulastym z latarnią.

Wnętrze kościoła zostało wyposażone w stylu barokowym i rokokowym w latach 50 i 60 XVIII wieku dzięki zaangażowaniu starosty gniewkowskiego Kazimierza Słuckiego. Jego wsparcie zostało zaznaczone ozdobną inskrypcją na chórze opartym na dwóch kolumnach. Balkon chóru o falistej linii ozdobiony został malowanymi instrumentami muzycznymi.

Wnętrze zostało podzielone na trzy nawy za pomocą drewnianych kolumn. Prezbiterium jest zamknięte trójbocznie. Na sklepieniu przedstawiono wyobrażenie Matki Boskiej w otoczeniu chórów anielskich.
W ołtarzu głównym umieszczono obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
Sklepienie nawy głównej zostało ozdobione polichromią i przedstawia Apoteozę św. Kazimierza.
Ściany boczne zostały ozdobione postaciami Salomona, Królowej Saby, Matki Boskiej Niepokalanej i Matki Boskiej Orędowniczki.

Nawy boczne zostały ozdobione ołtarzami bocznymi pochodzącymi z około 1740 roku.

Jedną ze ścian zdobi obraz motocyklisty. Mogę się tylko domyślać, że to proboszcz tutejszej parafii ks. Edmund Jaworski, który organizuje co roku zloty motocyklistów.

Przy kościele znajdują się groby rodziny Bnińskich.

Po drugiej stronie drogi przy brzegu niewielkiego stawu znajduje się zespół pałacowy, który został wybudowany w latach 1779-1786 dla Ignacego Bnińskiego, starosty średzkiego.
Pierwotnie prace rozpoczął nieznany architekt, jednak wkrótce zaangażowano Ignacego Graffa, któremu pałac zawdzięcza swój ostateczny kształt. Pałac został wybudowany w stylu klasycystycznym z pewnymi cechami późnego (tzw. zimnego) baroku.
Dwukondygnacyjny budynek z wysokim podjazdem i balustradą wzniesiony jest na planie prostokąta z wysuniętymi bocznymi ryzalitami i pseudoryzalitem środkowym. Na głównym frontonie ponad pseudoryzalitem środkowym umieszczony został herb Łodzia Bnińskich, natomiast w półkolistych frontonach, nad bocznymi ryzalitami znajdują się płaskorzeźby.
Obecnie w pałacu Bnińskich mieści się ośrodek konferencyjny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Następnie udaliśmy się do Nekielki, w której w 1749 roku  przez Franciszka Wilkońskiego - właściciela dóbr w Nekli została założona osada olęderska. Pierwszy drewniany dom modlitwy dla olędrów i mieszkańców Nekli stanął w 1754 roku.  Po 127 latach został on rozebrany. Obecny murowany kościół w stylu neogotyckim poświęcono 8 października 1884 roku i jego kształt  przetrwał do dziś. W czasie II Wojny Światowej kościół służył jako magazyn broni. Niestety po zakończeniu wojny ewangelickiej świątyni nikt nie użytkował i powoli niszczała.

W 1992 kościół kupiła rodzina Anny i Andrzeja Kareńskich i spełnia on dziś funkcje kulturalne.





W 2005 na ścianie kościoła umieszczono tablicę upamiętniającą osiedlenie olędrów - dawnych mieszkańców Nekielki.

 

Na koniec naszej wycieczki dotarliśmy do Czerniejewa, w którym podziwialiśmy jeden z największych założeń parkowo pałacowych tego typu w Polsce - Pałac w Czerniejewie.
Park powstał w 1771 roku, kiedy to wytyczono istniejące do dziś aleje: lipową, jesionową i kasztanową oraz trzy osie widokowe w części północnej. Park początkowo został zaprojektowany w stylu francuskim, a w połowie XIX wieku przekształcono go w park angielski. Dziś całość parku jest zabytkiem, a większość drzew to drzewa o charakterze pomnikowym.

Pałac został wzniesiony w latach 1771-1775 dla Jana Lipskiego według projektu architekta Ignacego Graffa, który również projektował wspomniany przeze mnie wyżej, późniejszy pałac w Gułtowach. Jednopiętrowy z dwoma skrzydłami pałac, pierwotnie późnobarokowy,  posiada dwa dziedzińce: pierwszy - zewnętrzny - ma po bokach wozownie i stajnie, drugi - wewnętrzny - otoczony jest z boków dwiema oficynami.
Pierwsza przebudowa z lat 1789-1790 nadała pałacowi charakter neoklasyczny. Dodano wtedy czterokolumnowy portyk z tympanonem wysunięty znacznie przed linię elewacji. Kolejna przebudowa z lat 1926-1928 przeprowadzona przez architekta Juliusza Nagórskiego polegała na rozbudowie wschodniego skrzydła pałacu i połączeniu głównego budynku z oficyną wschodnią za pomocą galerii. Powstał wtedy na parterze wsparty na kolumnach salon (tzw. grota pompejańska), a nad nim, na piętrze, dwukondygnacyjna, nakryta spłaszczoną (pozorną) kopułą sala balowa ozdobiona pilastrami.

Pałac w czasie II wojny światowej użytkowany był przez Niemców, dlatego zabudowania przetrwały w stanie nienaruszonym, ale wnętrza i wyposażenie uległy znacznemu zniszczeniu w końcowym okresie wojny. Od wyzwolenia do 1977 roku pałac był siedzibą domu dziecka, a później został przejęty i wyremontowany przez PGR Żydowo i dziś pełni funkcje hotelu oraz centrum konferencyjnego.

Na wspomnianym dziedzińcu wjazdowym znajduje się Wozownia. Przeznaczenie zarówno Wozowni jak i Stajni na przestrzeni wieków ulegało zmianie. Ostatni właściciel majątku traktował stajnię jako garaż, a w wozowni trzymał konie i powozy. Obecnie w budynku znajduje się Restauracja Wozownia, gdzie na zakończenie wycieczki zjedliśmy pyszny deser.

Swarzędz (Skansen i Muzeum Pszczelarstwa im. prof. Ryszarda Kosteckiego) - Gułtowy (kościół św. Kazimierza, Zespół Pałacowo-Parkowy UAM) -  Nekielka (kościół neogotycki) - Czerniejewo (Pałac w Czerniejewie)