Zwiedzanie Grecji w 2015 roku rozpoczęłam od Meteorów, potężnego centrum klasztornego wschodniego kościoła ortodoksyjnego.
Grecka nazwa Meteora (Metéoros) oznacza dosłownie wzniesiony w górę, będący wysoko w powietrzu. Została ona stworzona w XIV wieku przez świętego Atanazego, który tym mianem nazwał założony przez siebie klasztor Megalo Meteoron. Nazwa zatem dokładnie oddaje obraz, który malował się przede mną: z ziemi wyrastające słupy nawet na 550 metrów wysokości, masywy i maczugi skalne o fantastycznych kształtach.
Skały razem z bizantyjskimi monastyrami umieszczonymi na szczycie uważane są za jeden z cudów świata.
Pierwsze wspólnoty religijne powstawały tu już w X wieku. Pustelnicy mieszkali w jaskiniach, których nie brakuje w pobliskich skałach. Pierwszy monastyr założono w 1336 roku. Początkowo wszelkie materiały potrzebne do budowy i życia mnichów wciągane były na linach i za pomocą systemu koła linowego. Pierwszy prawdziwy klasztor Megalou Meteorou, zwany też Wielkim Meteorem, założony został - jak już wspominałam - przez mnicha Atanazego, który dotarł w te okolice wypłoszony z półwyspu Athos przez tureckie najazdy. W jaki sposób mnich dotarł na szczyt? Legenda głosi, że wzleciał tam na skrzydłach orła.
Przez kilkaset lat klasztory te pozostawały niedostępne dla intruzów. Żeby się dostać na górę trzeba było wjechać w sieci wciąganej wielkim kołowrotem przez pozostających na szczycie mnichów.
Znana jest anegdota o jednym z przeorów. Kiedy pod koniec XIX wieku odwiedzający klasztory angielski podróżnik, po wizycie na górze, zapytał: A jak często zmieniacie linę? otrzymał bardzo logiczną odpowiedź: Jak się zerwie!
Wiek XVI był okresem największej świetności klasztorów. Na skałach stały wówczas aż 24 klasztory. Niezwykłe budowle miały zapewnić bezpieczeństwo mnichom w okresie inwazji serbskiej na państwo bizantyjskie. W XVII wieku zaczęły one jednak podupadać.
Najstarszy i najwspanialszy monastyr Meteorów, Wielki Meteoron, a właściwie klasztor Przemienienia Pańskiego stoi na szczycie Szerokiej Skały, która od podnóża skały liczy 250 metrów.
Z 24 klasztorów, które istniały dawniej w tym miejscu, dzisiaj zamieszkałych jest tylko sześć. Cztery udostępnione są tylko dla turystów. W dwóch kwitnie nadal życie zakonne. Są to cztery klasztory męskie i dwa żeńskie:
- Ajos Nikolaos (Świętego Mikołaja Odpoczywającego),
- Ajos Stefanos (Świętego Stefana Męczennika),
- Ajias Triados (Świętej Trójcy),
- Megalo Meteoro (Wielki Meteor, Metamorfozy, Przemienienia Pańskiego), - najstarszy
- Roussanou (Rusanu, Świętej Barbary),
- Warlaam (Warłama).
Jego ściany wyrastają z samej krawędzi skalnej, przez co uznawany jest za najciekawiej położony monastyr.
Początki klasztoru są nieznane, według niepotwierdzonych historycznie danych pierwsze budynki powstały w 1288 roku. Pewne jest natomiast, że w 1529 roku dwaj bracia zakonni, Josafat i Maksym, pochodzący z Janiny, zastali ruiny klasztoru i zbudowali na nich nowe budynki: katholikon i cele. W XVI wieku w monastyrze działała pracownia przepisywania manuskryptów. W 1757 roku klasztor stał się schronieniem dla Greków uciekających przed Turkami, a w roku 1897, dla prześladowanych po wojnie grecko-tureckiej. Podczas II wojny światowej monastyr został obrabowany. Ponowne otwarcie klasztoru nastąpiło w 1971 roku. W latach 80. XX wieku przeprowadzono gruntowny remont i rekonstrukcję obiektu, a w 1988 roku klasztor został przekazany zakonnicom.
Zabudowania klasztorne zajmują trzy poziomy: katholikon (tak nazywany jest główny kościół prawosławnego kościoła) jest na środkowym, cele, pokoje gościnne, pokój przyjęć na wyższym, natomiast na niższym poziomie znajdują się pracownie i pomieszczenia gospodarcze. Główny kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego (Metamorfosis) został wybudowany w roku 1530 i ozdobiony freskami w 1560 roku. Kościół znany jest z wyjątkowo ponurych fresków z 1560 roku. Przedstawiają one sceny męczeństwa i Sądu Ostatecznego, pełne ściętych głów i poćwiartowanych ciał.
Kaplicę klasztoru wybudowano w 1530 lub 1545 roku na planie kwadratu na fundamencie wcześniejszej świątyni. Klasztor czasem mylnie określany jest pod wezwaniem św. Barbary, ze względu na szczególnie uroczyście obchodzone jej święto 4 grudnia. Wokół katholikonu umieszczone są cele mniszek, zaś na wyższej kondygnacji pokoje gościnne i pomieszczenia gospodarcze.
W tym klasztorze znajdowało się niegdyś słynne skryptorium, w którym mnisi przepisywali i iluminowali księgi religijne. Cenne manuskrypty upiększane były inicjałami na złotym tle, motywami roślinnymi i innymi ozdobami.
W tym klasztorze znajdowało się niegdyś słynne skryptorium, w którym mnisi przepisywali i iluminowali księgi religijne. Cenne manuskrypty upiększane były inicjałami na złotym tle, motywami roślinnymi i innymi ozdobami.
Przed wejściem do kościołów klasztornych wiszą duże drewniane deski z młoteczkami, zwane symantro lub talando. Służą one mnichom jako kołatki, którymi nawołują na liturgię lub wspólną modlitwę. Geneza tych kołatek tkwi w Starym Testamencie: przed potopem Noe stukał w kawałki drewna, aby zwierzęta odnalazły jego arkę, mogły wejść na nią i uratować się przed zagładą.
Drugi klasztor, do którego się udałam to klasztor założony przez Wartłama. Pustelnik ten wybudował w 1350 roku na szczycie skały trzy kościoły, zbiornik na wodę oraz celę dla siebie. Po jego śmierci zabudowania zostały opuszczone i popadły w ruinę na prawie 200 lat. W 1517 roku dwóch bogatych księży-zakonników, Teofanis i Nektarios Apsarades z Joaniny, założyło nowy klasztor. Według legendy przybyli oni na potworze, który mieszkał w jaskini. Bracia odnowili kościół wzniesiony przez Warłama, zbudowali wieżę i katholikon poświęcony Wszystkim Świętym. Korzystając z lin, bloczków i koszy, przez 22 lata gromadzili wszystkie materiały budowlane na szczycie skały, a monaster zbudowali przez 20 dni. Po ukończeniu pracy, budowniczych pobłogosławił mnich Teofanis. Wrócił do swojej celi i zaraz zmarł.
Zakonnicy zbudowali piękną cerkiew. Ma ona dwie kopuły: nad nawą i narteksem. We wnętrzu wzrok przyciąga bogato rzeźbiony drewniany ikonostas, trony biskupa i opata, relikwiarz i pulpit. Wszystkie te przedmioty są ozdobione masą perłową i kością słoniową. Cerkiew została mistrzowsko ozdobiona malowidłami w oparciu o szkołę kreteńską. Mistrzem tego arcydzieła był Franco Catellano z Teb, a ukończył je w 1566 roku. Talent artysty ukazuje się w przedstawieniu Zaśnięcia Matki Bożej, w którym autor łączy ziemski smutek z niebiańskim przemienieniem. Ikony zdobiące katholikon wykonali Jerzy i Franciszek Dikotaris.
Na północ od katholikonu znajduje się kaplica poświęcona trzem wielkim biskupom: Bazylemu Wielkiemu, Grzegorzowi Teologowi i Janowi Chryzostomowi. Kaplica ta została zbudowana przez Warłama około 1350 roku i została odrestaurowana w 1520 i 1627 roku oraz ozdobiona freskami w 1637 roku.
Klasztory w Meteorach ze względu na swą wyjątkowość zostały objęte szczególną ochroną i opieką – w 1988 roku wpisano je na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
W 1948 roku zniesiono abaton, czyli zakaz wstępu kobietom na teren Meteorów. Dziś mają wstęp wszyscy: kobiety, mężczyźni, pątnicy i turyści. Ponieważ każdy klasztor ma inne godziny otwarcia i inne wolne dni, chcąc odwiedzić wszystkie w ciągu jednego dnia najlepiej wybrać sobotę lub niedzielę.
Z klasztorami w Meteorach związane są przeróżne ciekawostki. Drugi album zespołu muzycznego Linkin Park – Meteora zawdzięcza swoją nazwę właśnie Meteorom i zachwytowi, w jaki wprawiło muzyków zespołu obejrzenie zdjęć z klasztorów w Meteorach. Na terenie klasztorów powstał film Sky Riders w reżyserii Douglasa Hickoxa, a także jeden z filmów z serii przygód agenta Jamesa Bonda – Tylko dla twoich oczu.
Kalambaka - Meteora:
Klasztor Ajos Nikolaos (Świętego Mikołaja Odpoczywającego), Klasztor Ajos Stefanos (Świętego Stefana Męczennika), Monastyr Ajias Triados (Świętej Trójcy), Megalo Meteoro (Wielki Meteor, Metamorfozy, Przemienienia Pańskiego), Monastyr Rusanu (Rusanu, Świętej Barbary), Klasztor Warlaam (Warłama)
